Adema Orgel Dominicuskerk Leeuwarden

Leeuwarden had tot 2004, 4 katholieke kerken. De inmiddels gesloten Sint Jan de Doperkerk in Huizum stond een (nog steeds aanwezig zijnde) Verschuerenorgel. Het was een orgel met 2 klavieren en pedaal, zeer bescheiden en zonder tongwerken. Het orgel was een orgel in trant van de ‘Orgelbewegung‘ met verschillende neobarokke registers.
De Franciscuskerk aan de Archipelweg had een eenvoudig Unitorgel van Vermeulen. Ook dat orgel is nog steeds aanwezig, maar is buiten gebruik. In het centrum staat de Bonifatiuskerk, waarvan het nieuwe orgel de aanleiding is van deze site.

In de Leeuwarder Dominicuskerk staan 2 orgels. Een bescheiden van Dam-orgel uit 1920 van 6 registers afkomstig uit de de Herv. kerk van Tijnje, geplaatst in 1996 door Bakker & Timmenga, en een orgel van de Firma Valckx & Van Kouteren uit 1937, met daarin opgenomen het gehele binnenwerk van het in 1866 gebouwde Adema-orgel uit de voorgaande Dominicuskerk aan de Speelmanstraat. We spreken dan ook van een Adema-orgel, hetzij in een ‘modern’ jasje uit 1937. Het orgel werd in de nieuwe situatie Electro-pneumatisch, en er vonden kleine uitbreidingen en wijzigingen plaats. Daarmee ontstond een orgel met een bescheiden karakter(de huidige Dominicuskerk is veel groter dan de oude) dat vooral dienst deed aan de koorzang, en dat van alle moderne gemakken van die tijd was voorzien.
Het orgel is vanaf 1937 tot rond 1996 (komst koororgel) intensief gebruikt, en dat liet zijn sporen na…
In de jaren 80 volgden deelrestauraties door Bakker en Timmenga te Leeuwarden.

De aanzet voor de huidige restauratie was de versleten speeltafel. Veel functies werkten niet meer en de reparatiedraadjes waren talrijk. De bedrading was nog uitgevoerd in de in de dertigerjaren gebruikelijke linnen omwonden schellakdraad. De speeltafel was ook uitgevoerd met Electro-pneumatische componenten waardoor deze ook was voorzien van een windaanvoer en daarmee veroordeeld was om op zijn plek te blijven staan.
Omdat het orgel vanwege zijn geschiedenis tot rijksmonument is verklaard is bij de restauratie het orgel het pijpwerk ongewijzigd gebleven ( en ook niet meegenomen), en is ook visueel niets veranderd. Alle werkzaamheden waren gericht op het functioneren van de speeltafel zonder dat ook deze haar karakteristieke uitstraling verloor.

De restauratie is begin 2017 aangevangen.

Bij de opname voor de restauratie van de speeltafel is ook de elektrische installatie in het orgel geïnspecteerd. De orgelbouwer adviseerde om niet alleen de speeltafel te restaureren maar ook de elektrische componenten en de bekabeling in het orgel compleet vervangen. Naast de verouderde en storingsgevoelige en bros geworden Reissner-magneten (foto) was de bekabeling en kabelstrengen sterk verdroogd en de massakabels veel te dun uitgevoerd.

Lees het artikel dat het FD publiceerde naar aanleiding van de restauratie hier.

Bekijk de onderstaande foto-gallerijen die een compleet beeld geven van de restauratie van de ‘bewegende onderdelen’ en speeltafel van dit orgel. De foto’s en tekst laten zich het best bekijken op een groter scherm.

Geschiedenis

Bestaande situatie voor restauratie

1 2 ►

Demontage

Verrijdbare speeltafel

Aangezien de speeltafel straks niet meer afhankelijk is van lucht ontstond bij de beheerscommissie de wens om deze verrijdbaar te maken. Zo kan er altijd plaats worden gemaakt voor grotere koren e.d. Met twee aansluitpunten, aangebracht in de plint van de knielbank, is het nu mogelijk om de speeltafel overal op het orgelbalkon te plaatsen. Deze optie is in eigen beheer uitgevoerd.

Restauratie en montage

Dispositie

Speelhulpen:

Koppel I+II
Koppel I+II 4′
Koppel I+II 16′
Koppel Pedaal – Hoofdwerk
Koppel Pedaal – Zwelwerk
2 Vrije combinaties
TA, Zweltrede
Vaste combinaties
Automatisch Piano Pedaal

Teksten : (met dank aan) Arij Huijser en aanvulling/aanpassing door Siegfried Derks.